Jan Terlouw: een sterk merk

Gepubliceerd op: 2016-08-25

Wat brengt een biograaf ertoe zich jarenlang in iemand anders te verdiepen en hier een boek over te schrijven? En waarom nu juist een boek over Jan Terlouw? Het zijn vragen die ik regelmatig krijg sinds het verschijnen van mijn biografie Jan Terlouw. Jeugdboekenheld op het Binnenhof.


twee levens


Voor mij is het antwoord eenvoudig. Als biograaf heb je het voorrecht tijdelijk twee levens te mogen leven: je eigen leven en dat van de persoon over wie je schrijft. In het geval van Jan Terlouw kun je zelfs wel spreken over meer dan één extra leven: zo is er Terlouw de wetenschapper (hij was jarenlang kernfusieonderzoeker), Terlouw de schrijver en Terlouw de politicus. En dan heb ik het nog niet eens over Terlouw de (groot)vader, broer en echtgenoot, die in het boek ook uitgebreid aan bod komen.


Bij mijn keuze voor Jan Terlouw gaf juist zijn veelzijdigheid de doorslag. Hierbij leek het me interessant om te onderzoeken hoe de wetenschapper, de schrijver en de politicus elkaar beïnvloed hebben. Ik besloot in de biografie bovendien door de ogen van zijn boeken naar zijn leven en werk te kijken. Dit leverde interessante inzichten op.


Bevrijding tijdens de bezetting


Zo bleek Jan Terlouw, die aan het einde van de Tweede Wereldoorlog dertien jaar was, treffende overeenkomsten te vertonen met Michiel, de hoofdpersoon uit zijn jeugdboek Oorlogswinter. Beiden kregen door de oorlog vrijheiden en verantwoordelijkheden die ze onder normale omstandigheden op die leeftijd niet gekregen zouden hebben. Vrijheden die Jan Terlouw na de oorlog trouwens ook weer moest inleveren. Hij moest toen weer terug in het keurslijf: weer naar school, weer op tijd thuis zijn. De bevrijding pakte voor Terlouw paradoxaal genoeg dan ook uit in het tegendeel. Deze ervaring heeft hem sterk gevormd als schrijver en politicus: vrijheid en verantwoordelijkheid vormen hierin nog steeds de rode draad. 


Met Koning van Katoren, dat andere bekroonde boek van Terlouw, gaf hij in 1971 zijn politieke visitekaartje af. Het verscheen nagenoeg gelijktijdig met zijn entree in de Tweede Kamer. Op het eerste gezicht is het een sprookjesachtig verhaal over een jongen die zeven moeilijke opdrachten moet vervullen om koning van het land te worden. Maar wie tussen de regels leest merkt dat alle opdrachten staan voor maatschappelijke vraagstukken. Milieuvervuiling, democratie, wapenwedloop; ze komen allemaal voorbij.


Achteraf is het niet zo vreemd dat juist deze boeken van Terlouw met een Gouden Griffel bekroond zijn. Oorlogswinter omdat het zo dicht bij zijn eigen ervaringen staat en Koning van Katoren omdat het maatschappelijke problemen aanroert. Terlouw liep daar begin jaren zeventig mee voorop en dat bleef niet onopgemerkt.


Boeken blijven nog een beetje


Terlouw is nog steeds een ‘sterk merk’. In onderzoeken eindigt hij steevast in de hoogste regionen van de lijst met schrijvers met de meeste merkkracht. Kinderen die in de jaren zeventig en tachtig opgroeiden met de boeken van Terlouw lezen deze inmiddels aan hun eigen kinderen voor. Verfilmingen van zijn boeken leiden steevast tot een opleving van de verkoop. 


Aanvankelijk zag Terlouw zich in de eerste plaats als politicus en beschouwde hij het schrijven van jeugdboeken als iets wat hij ‘erbij’ deed. Inmiddels denkt hij daar anders over, vertrouwde hij me toe: 


“Misschien is toch het belangrijkste wat ik gedaan heb boeken schrijven voor de jeugd, waarin het centrale thema is: loop niet om de problemen heen. Ik denk dat dat in al mijn boeken te vinden is en dat is ook misschien wat me het langst zal overleven, want ach, over een poosje weet niemand meer dat ik ooit bestaan heb hoor. Politiek is vluchtig, boeken blijven nog een beetje.”


Joep Boerboom


Jan Terlouw. Jeugdboekenheld op het Binnenhof


Uitgeverij Boom, 2016 | €19,90


www.boomgeschiedenis.nl/kernproduct/120/Jan-Terlouw